Nga Ervina Toptani
Kom pa i ondërr mromë, pri atyne ondrrave që dojsha me e dëfty t`u m`u mor fryma pri qejfit t`kallzumes. Aqi fort e kom përjetu sa kur u qush m`rrifte zemra si me qenë zog i vogël qi merr flutrimin për her` t`parë. Qe t`u m`dalë venit!
Dita kish zbardh e latueme pri rrezesh t`florinit e dilli e përkedhlte urën e “100 dashnive” me frymë t`ngrofët e t`butë si avlli i bukvales qit taze. Ishin mbledh i tufë goca, pri atyne qi syni robit veç n`ondërr i shef e qi lindin e rriten t`ui pi ujë pusi brisk e tuj là ftyrën si kadonat me pikla t`kristalta vese qysh pa gdhi mirë m’sabah. Dritë lshojshin dimiqtë e bardhë e u dukshin si rosa e mjelma t`bekueme, skarpinat hijeshu me yjet e mjesit qi pri vezullimit t`modh kur i shifshin gocat te burimi, përmi komë u kishin zdryp e i kishin hijeshu. Beli mulu me kollan florini, kput si gjysëm hone që gjinjtë e bollshëm vijzojshin n`harqe triumfi ku jeta derdh qumësht zanash, pri atij qi ngre n`komë ene t`vdekmit. Jeleku zbërthy se s`un e nxejte gjithë at` bereqet qi Perenia hise u ka dhon me e bo t`bukrën t`prekshme me dorë e syni robit me e sodit e me kongë dashnie merakun me qitë.
Kish nigju hona e dilli se gocat xhevahir lindin veç m`at` onë e kishin zon` ven n`sy e vetull me u derdh si kunorë. Vijshin t`bukrat e dheut tufa tufa zerdeli si biluri bardhë mlu n`dashni. Çunat ke koni kishin zonë pritë, bukurisë s`omël kadalë me iu avitë. Fol i llaf mi shtatselvi se m`dogji molli qi kom n`gji. “A munshi me na çu atje ku lind dilli e krej osht hijeshu me copa ylli veni?” Ke ura e Shijakut, ke ura “100 dashnive”, aty tamom nisi ondrra ime. Aty ku ashikt e ri kan knu kaher’ për dashni. Aty ku mezet e rakija i shoqnojte përher’ qershia, bajomja e zerdelia.
U bonë i mijë çuna e goca përdore rrugës tuj shku, u nisën për Tironë, zemrat atje me i bashku. Ruga shtrume u mush me lule, nisi konga e vallja pri Shijaku, mur me vete gjithë katunet, robi modh giloi t’u ardh. Mrritën te portat e kalasë, dilli fort e kish nriçu, bijshin dajret e lodrat vú, krej Tirona u pat zgju. U mushën rrugët e bahçet plot me t`ri e me aheng, giloi dashnia rrugve e mloi gjithë nji qytet. U hapën portat e miqtë e ri u yzmetun, shpijat çilë si kaher’, erdhën gocat me u martu. Me lulebore e carac t’omël mjoltë, tranofile e selfion, vijte era njerzillik, kishte dasëm Tirona jonë. M`gufoi zemra e s`un e majsha mo gjithë at` gzim për vete. Thirrëm miq ene shoqni pri jugut e der n’veri. Ijet ne momat ke portat dalë, shamitë e bardha si biluri i nritshin m`kry, mësallat me bojna hijeshu, te pragu gocave tuj knu. U bo dasëm e modhe, u bo aheng tirone. Erdhën miq pri Kosove, Gostivar e Çamëri, s’pat mo harta e politikë, Shqipnia u bo krejt nji.
Si u përqafshin robt me njoni tjetrin, si vllezën, miq e krushqi, u kish qa zemra për shqiptari. U nda buka ne rakia, u nda dahoni e mirsia, u knu deri n’akshom, u bo dasëm si kurrë mo parë. Kishin pru pri venit t`vet t`gjithë shqiptarët e ardhë n`Tironë veç mo t`bukrat që toka e tyne kishte me dhonë. Nuk shifshe i rob të shtremnu, nuk pat i llaf t`hidhët a i sy përmys, nuk njeli rob pa gzu. U bo kuvend me pleq e t’ri, u mlodhën si m’at vakt, shpatllat Shqipnisë me i vu, kët farë veni me ndërtu. S’kaloi sahati kur ja mrrinë vllazën e motra pri kurbeti, valoi ahengu ne i her’ u kthyn t’gjithë n’ven t’vet. Ene pri vorreve u ngjojshin fjalë, gjysht e vjetër kishin ardh’ me frymn e Zotit tue beku, Shqipninë e re me trashëgu. Kalamoj si engjuj t’u vrapu, t’u lujt e t’u u përqafu, u kthyn n’Shqipni me festu, folshin n’gjuhë t’nonës vet, ate t’omlën si shërbet.
Ato robt e zi qi n’armiqsi kët ven e kishin fut, ata qi veç vjedhin e mashtrojn’ mas malit t’Dajtit i degdisën, i vunë i gardh t’modh ene u rehatun’. Dul i dilli ngrofët, tokat tona me i beku, ene Zoti vetë erdh kto rob me i përqafu. “Mo n’fun e kuptut, se shpirtin n’moj t’hunit ma prutë” – kshu tha Zoti n’ondrrën teme.
Sa qesh t’ui lidh dimiqtë me kërcy m’aheng me u shkri, m’dul gjumi, medet për mu, fort po fort u trishtush….
T`kishe zgjat ne i dekik ma gjatë mi ondërr sa ta puthsha i herë momën, t’bojsha bè ene rrfe qi kët ditë s’e pashë veç unë. Kshtu pra vendosa me ju shkru, ishit t’gjithë kët’ ditë me mu…